21 Temmuz 2025
Toplam Nüfus Türk Nüfus Km2
Saratov Oblastı 2.608.300 170.000 100.200
Saratov Oblast
Saratov Oblast’ı Rusya’nın Volga Federal ve Ekonomik Bölgesi’nde bulunmaktadır. İdare merkezi Saratov şehridir. 2021 sayımı itibariyle Oblast nüfusu 2.442.575’tir. Saratov, Oblastın en büyük şehri ve idari merkezidir. Şehir nüfusu (2021) 901.361 olup, Rusya’nın 17. büyük şehridir. Avrupa Rusya’sının Güney doğusunda, Aşağı Volga Bölgesinin kuzey kesiminde yer almaktadır. Toprakları batıdan doğuya 575, kuzeyden güneye ise 330 kilometredir.
Oblastın sınırları; Güney de Volgograd, batıda Voronezh ve Tambov, Kuzeyde Penza, Samara ile Ulyanovsk Oblastları, Doğuda Kazakistan (Batı Kazakistan Bölgesi) yle çevrilidir. 10 İdarî bölgeye ayrılmış olup bunlar;¸Saratovsky, Engelssky, Balakovski, Balashovsky, Volsky, Pugachyovsky, Rtişçevski, Marksovsky ve Petrovsky bölgeleridir.
Saratov Oblastı topraklarında Paleolitik döneme kadar Novoburassky ilçesinin Aryash köyü yakınlarında ve Ozinsky ilçesinin Nepryakhin yerleşimi yakınlarında park yerleri bulunmaktadır. Khlopkov Bugor mezarlığındaki iki erkek kafatası Eneolitik çağa aittir. Krasnoarmeysky bölgesinde bulunan tek bir Panitsky 6B höyüğünün MÖ IV. Bin yılsonu - III. Bin yıl başlangıcına ait olduğu belirtilmektedir. Khvalynsk kasabası tarafından Eneolitik Khvalynsk kültürü (MÖ V-IV bin yıl) olarak, tarih öncesi dönem olarak adlandırılmıştır.
13. yüzyılın ortalarında, Moğollar tarafından fethedilen çeşitli ülkelerden esir alınanlar, Altın-Orda’nın ilk ve en büyük şehirlerinden biri olan UVEK’İ, bugünkü Saratov bölgesinde Altın Orda tarafından inşa edilmiştir. (Marco Polo Venediklilerin 1262'de şehri ziyaret ettiğini anlatır). 1334'te burayı ziyaret eden Arap seyyah İbn Battuta, Ukek'in "orta büyüklükte, ancak güzel inşa edilmiş, bol miktarda fayda ve şiddetli soğuk" içeren bir şehir olduğunu kaydetmiştir. 14. Yüzyılın sonunda şehir Timur tarafından yıkılmıştır.
Sonraki 200 yıl boyunca, Tatarlar’ın nadir bir nüfusu Nogaylar, ardından Kalmık göçebe kampları, Kazaklar ve Rus manastırlarının balıkçı kooperatifleri tarafından temsil edilmiştir. Bu arada, Altın Orda'nın çöküşünden sonra, Kazan ulusu topraklarında Kazan Hanlığı kurulmuş ve 1552’de Rus Çarı IV. İvan tarafından fethedilmiştir.
Bölgenin tarihi, 1667'de Belogorskoye köyü yakınlarında ortaya çıkan Stepan Razin'in köylü ayaklanmasının liderleri Yemelyan Pugaçev ve Vasili Çapayev ile bağlantılıdır. Yazar Dmitriy Furmanov ve mucit Pavel Yabloçkov bölgede yaşamıştır. Pyotr Stolypin siyasi kariyerine burada başlamıştır. Dünyanın ilk kozmonotu Yuri Gagarin de çocukluğunu burada geçirmiştir.
Kazan'ın fethi ve I. Petro’nun 1708'de gerçekleştirdiği toprak-devlet reformunun ardından, fethedilen Kazan Hanlığı, Rus Devleti ile birleşerek resmen bağımsız Kazan Çarlığı haline gelmiştir. 1708'de Kazan Çarlığı, Kazan Valiliği’ne dönüştürülmüş, 1717'de ise Astrahan Valiliği ondan ayrılmıştır.
25 Aralık 1769'da Astrahan Valiliği'ne bağlı Saratov Vilayeti kuruldu. Saratov Volga Almanlarının tarihinde önemli bir rol oynamıştır. II. Katerina, Almanya'da yayınladığı iki fermanla, yerleşimcilere Volga bölgesine taşınsalar bile Alman kalacaklarını ve büyük bir özerkliğe sahip olacaklarını vaat etmiş ve onlar da öyle yapmıştır. Almanlar orada Almanca dillerini, kendi eğitimlerini, kiliselerini (Katolikler için Tiraspol Piskoposluğu daha sonra Saratov'da kurulmuştur), yayınlarını vb. sürdürdüler.
Ancak, bölgede bir asırdan fazla yaşadıktan sonra, Almanların yaşam koşulları değişmeye başladı. II. Katerina artık hayatta değildi ve hükümet agresif bir Ruslaştırma politikası uygulamaya başladı; bu da 1878'den itibaren bazı Volga Alman gruplarının Amerika Birleşik Devletleri, Kanada, Brezilya ve Arjantin'e göç etmeye başlaması anlamına geliyordu. Ayrılamayanlar veya koşulların iyileşeceği umuduyla kalanlar büyük acılar çekti. Varlıklarına el konulmasına rağmen düşmanlıklar durmadı. 1941'de Stalin, tüm etnik Almanların sınır dışı edilmesini emretti.
11 Ocak 1780'de İmparatoriçe II. Katerina, Astrahan Valiliği’nin kuzey bölgelerinden (Saratov, Hvalynsky, Volsky, Kuznetski, Serdobsky, Atkarskiy, Petrovsky, Balashov ve Kamyshinsky)Saratov Vilayeti’nin kurulmasını öngören bir kararname yayınladı. İmparator I. Paul'ün 12 Aralık 1796 tarihli kararnamesiyle Saratov Vilayeti lağvedildi ve ilçeleri Penza ve Astrahan Valilikleri arasında paylaştırıldı. 1800'lere gelindiğinde Saratov, Volga Nehri üzerinde önemli bir nakliye limanı haline gelmişti. Ryazan-Ural Demiryolu, 1870'te Saratov'a ulaştı. 1891 sonbaharından 1892 yazına kadar Saratov Valiliği toprakları kuraklık nedeniyle yaşanan başlıca ürün kıtlığı bölgesinin bir parçası haline geldi. Hat, 1896'da Volga Nehri'ni geçerek doğuya doğru genişlemesini sürdürdü.
19. yüzyılın ortalarından kısa bir süre önce Saratov'da konuşlanmış Yahudi askerler tarafından küçük bir Yahudi topluluğu oluşturuldu. Bunlardan birkaçı ailelere sahipti ve hatta ticaret ve zanaatla uğraşıyordu. Yüzyılın ortalarına gelindiğinde, şehirde 44 Yahudi askeri konuşlanmıştı. Bunların yanı sıra, orduda olmayan birkaç Yahudi, kısıtlamalara rağmen Saratov'da ikamet ediyordu. 1853 baharında, Saratov'da biri mürted olan üç Yahudi'nin iki Hristiyan çocuğu öldürdükleri iddiasıyla bir kan iftirasına karışmasıyla bu küçük topluluk Rus Yahudi meselelerinin ön saflarına çıktı. Bu olay, Rusya genelinde kan iftirasının yeniden canlanmasına neden oldu.
St. Petersburg'dan gönderilen özel soruşturmacılar Yahudilerin suçunu kanıtlayamayınca, hükümet, görevi yalnızca cinayetleri soruşturmakla kalmayıp aynı zamanda "Yahudi dini aşırılığının gizli dogmaları" hakkında bilgi toplamak olan bir adli soruşturma komisyonu atadı. Bu komisyon da Yahudileri suçlu çıkaramadı. Bulguları Senato tarafından onaylansa da, Danıştay Mayıs 1860'ta, cinayetler için herhangi bir sebep gösterilemese bile suçluluğun tespit edildiği sonucuna vardı. Suçlu bulunan üç kişi ağır hapis cezasına çarptırıldı. Soruşturma sırasında çok sayıda Yahudi kitabına el konuldu. Aralık 1858'de, aralarında Daniel Chwolson'ın da bulunduğu bir uzman komisyonu, bu kitapları incelemek ve Yahudiler tarafından Hristiyan kanının ritüel kullanımına dair kanıt içerip içermediğini tespit etmek üzere atandı. Komisyon, eserlerin iftirayı destekleyecek hiçbir şey içermediği sonucuna vardı.
Yüzyılın ikinci yarısında Yahudilerin Saratov Yerleşim Bölgesi dışında yaşamalarına izin verildi. 1897'de Saratov'da 1.460 Yahudi vardı (toplam nüfusun %1,1'i). Ekim 1905'teki katliam dalgası Saratov'a ulaştı ve burada çok sayıda Yahudi öldürüldü. I. Dünya Savaşı sırasında savaş bölgesinden birçok mülteci Saratov'a sığındı. 1919'dan 1921'e kadar kendilerine "Mishmar ha-Volga" ("Volga Muhafızları") adını veren bir grup He-Ḥalutz üyesi, Ereẓ Israel'e yerleşmeye hazırlanırken Saratov'da kaldı. 1926'da Saratov'daki Yahudi nüfusu 6.717 (%3,1) iken, 1939'da ilçede 6.982 Yahudi vardı ve bunların çoğu şehirdeydi. II. Dünya Savaşı sırasında Saratov Almanlar tarafından işgal edilmedi. Maẓẓot pişirmek 1959'da yasaklandı. 1960'ların sonlarında Yahudi nüfusunun 15.000 olduğu tahmin ediliyordu. Bir sinagog vardı. 2002 yılında tüm ilçede yaklaşık 3.500 Yahudi kalmıştı. Saratov şehrinde çok çeşitli toplumsal hizmetler ve bir baş haham vardı.
Ocak 1915'te, I. Dünya Savaşı’nın Rus ulusal gündemine hâkim olduğu dönemde Saratov, etnik Almanlar, Yahudiler, Macarlar, Avusturyalılar ve Slavlardan oluşan sürgün konvoylarının varış noktası haline geldi; bu kişilerin batı cephesine daha yakın olmaları, devlet için potansiyel bir güvenlik riski olarak algılanıyordu.
1918'de Saratov Valiliği topraklarının bir kısmı, Volga bölgesinde yeni kurulan Alman özerk bölgesine dâhil edildi. 1928'de il dağıtıldı ve toprakları Aşağı Volga Oblastı'nın bir parçası haline geldi ve kısa süre sonra Aşağı Volga Krayı'na dönüştü.
10 Ocak 1934'te Aşağı Volga Krayı, Saratov ve Stalingrad Krayı olarak ikiye bölündü. 5 Aralık 1936'da kabul edilen SSCB Anayasası'na göre, Saratov Krayı, Saratov Oblastı olarak yeniden düzenlendi ve Volga Alman Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti kuruldu.
SSCB Yüksek Sovyeti Başkanlığı'nın 7 Eylül 1941 tarihli kararnamesi ile Saratov oblastına eski Volga Alman Özerk Sovyet Sosyalist Cumhuriyeti'nin 15 kantonunun topraklarına dâhil edildi. (Balzer, Zolotovski, Kamensk, Ternovski, Kukkus, Zelman, Krasnoyarsk, Marksstadt, Untervalden, Fedorov, Gnadenfly, Krasno-Kutsky, Lysanderzhsky, Mariental ve Eckheim) RSFSC Yüksek Sovyeti Başkanlığı'nın 19 Kasım 1957 tarihli Kararnamesi ile Balashov oblastının lağvedilmesinden sonra, bu şehirler ve ilçeler Saratov bölgesine geri verildi. Saratov, Volga Nehri boyunca bir nakliye limanı olarak gelişmiş ve II. Dünya Savaşı öncesi ve sırasında şehirden sürülmeden önce şehre büyük sayılarda yerleşen Volga Almanları için tarihsel olarak önemliydi. Saratov Bölgesi'nin bir kısmı 1942-43'te Almanya'nın elindeydi. II. Dünya Svaşı sırasında Saratov, Stalingrad’a asker, mühimmat ve malzeme tedarik eden özel olarak belirlenmiş bir askeri demiryolu olan kuzey-güney VolzhskayaRokada’da bir istasyondu. 1942-1943 yıllarında şehir Alman uçakları tarafından bombalandı. Ana hedef, ağır bir şekilde bombalanan Kirov petrol rafinerisiydi. Bu durum tesise ciddi hasar verdi ve tesisin %80'ini tahrip ederek çalışmalarını geçici olarak aksattı. Luftwaffe, Saratov'daki üslerdeki tüm yakıt stokunu imha etmeyi ve şehirdeki petrol tesisini ortadan kaldırmayı başardı.
Sovyetler Birliği’nin 1991’deki dağılmasına kadar Sovyet yetkililer, askeri uçak üretimi için hayati öneme sahip bir tesisin bulunduğu Saratov'u askeri önemi nedeniyle “kapalı şehir” ilan ettiler, yabancıların girişine izin vermediler. 4 Temmuz 1997'de Saratov, Bryansk , Çelyabinsk , Magadan ve Vologda ile birlikte Rusya hükümetiyle özerklik tanıyan bir güç paylaşımı anlaşması imzaladı. Anlaşma 9 Şubat 2002'de yürürlükten kaldırıldı.
Saratov Oblastı'nda her biri iki binden fazla kişiden oluşan yirmi tanınmış etnik grup vardı (2010) Etnik bileşim: Ruslar; %87,55; Kazaklar; %3.09; Tatarlar; %2,15; Ukraynalılar; %1,71; Ermeniler; %0,97; Azerbaycanlılar; %0,60; Çuvaşlar : %0,50; Mordovyalılar; %0,44; Belaruslular; %0,34; Almanlar; %0,31; Çeçenler; %0,23; Lezgiler; 0.21% İdari veri tabanlarından 64.878 kişi kayıt altına alınmış ve etnik kökenini beyan edememiştir. Bu gruptaki etnik köken oranının beyan edilen grupla aynı olduğu tahmin edilmektedir.
Din: (2012) Rus Ortodoksluğu; %30, Diğer Ortodokslar; %1, Diğer Hıristiyanlar; %4,8, İslâm; %2,4, Hinduizm; %0,5, Rodnovery ve diğer yerli inançlar; %1,1, Ruhsal ama dindar değil; %38,1, Ateizm ve dinsizlik; %15,6, Diğer ve beyan edilmemiş; %6,5 dir.
Saratov Bölgesi, Volga bölgesinde eşsiz bir tarihi ve kültürel bölgedir. Yaklaşık 3.000 simge yapıyı içeren ve 50'den fazlası federal statüde olan ilgi çekici bir kültürel mirasa sahiptir. Bunlardan Saratov Camii, 1836 yılında Tatarlar tarafından yapıldı. Günümüzde ibadete açıktır. Bu cami büyük önem taşımaktadır ve Saratov şehrinin ana camisi olarak kabul edilmektedir. Rus mimari tarzını, İslami üslupla harmanlayan güzel dış tasarımıyla öne çıkmaktadır. Camide kadınlar ve erkekler için ayrı mescitler bulunmaktadır. Ayrıca abdest için ayrılmış yerler, banyolar ve otopark bu caminin yanında helal et satan bir mağaza ve küçük bir kafe bulunmaktadır. Bölgede, Trinity Katedrali, Theotokos'un Şefaat Kilisesi ve Saratov'daki üniversite (1909) ve konservatuvar (1912) binaları da dâhil olmak üzere 17. - 20. yüzyıla ait önemli yapılar bulunmaktadır. Bir diğer önemli yapı ise 20. yüzyılın başında inşa edilen Soothe My Sorrows Kilisesi’dir.
Saratov Oblastı, kısmen bölgenin zengin doğal ve endüstriyel kaynakları sayesinde oldukça sanayileşmiştir. Saratov Bölgesi Sanayi üretimi, bölge GSYİH'sinin %30'undan fazlasını oluşturuyor. Bölge doğalgaz, petrol, bitümlü kaya, inşaat malzemeleri, sülfürlü maden suları ve sülfürlü şifalı çamurlar açısından zengindir. Rosenergoatom'un Balakovo Nükleer Santrali'nin yanı sıra hidroelektrik santralleri, termik santraller ve ısı ve enerji santralleri elektrik, gaz ve su üretip dağıtıyor. Bölgenin başlıca endüstrileri makine imalatı ve metal işleme (havacılık, troleybüs ve rulman endüstrileri, makine takımları), kimya, petrol ve tüketim malları imalatıdır. Bölgede petrol ve gaz pompalama şirketleri ve ayrıca birçok inşaat şirketi bulunmaktadır. Ancak Saratov bölgesinin modern ekolojik durumu kritiktir. Üretim arttıkça çevrenin yoğun kirliliği devam etmektedir. Bölgenin ekonomik büyümesiyle eş zamanlı olarak çevresel zarar da artmaktadır. Saratov bölgesinin ekolojik durumu henüz iyileşmemektedir. Olumsuz çevresel etkileri durdurmak, kontrolsüz etkileri önlemek (sadece yerel nitelikteki felaketlere değil, aynı zamanda daha büyük ölçekli felaketlere de yol açabilen kazalar, kontrolsüz emisyonlar gibi) için önlemler alınmamaktadır.
Saratov, Orta Rusya'yı Urallar, Sibirya ve Orta Asya'ya bağlayan önemli bir ulaşım merkezidir. Aynı zamanda Volga Nehri üzerinde büyük bir nehir limanıdır. Ulaşım sistemi demiryolu, limanlar, havacılık, karayolları ve boru hatlarını içerir. Saratov-Moskova, Saratov-Penza ve Orta Asya Merkez boru hatları bölgeden geçmektedir.
Saratov Batı, genel havacılık hava sahasıdır. Havacılık ve uzay sanayisine Saratov Güney Havalimanı hizmet vermektedir. Yakınlardaki Engels-2 (Hava üssü) Rus stratejik Tu-95 ve Tu-160 bombardıman uçaklarının ana üssüdür. Otoyollar Saratov'u doğrudan Volgograd, Samara ve Voronej'e bağlar. Demiryolları da önemli bir rol oynamaktadır. Privolzhskaya Demiryolu’nun merkezi Saratov'dadır. Volga Nehri'nin kendisi önemli bir iç suyoludur. Saratov'da 1908'de açılan bir tramvay ağı bulunmaktadır.
Tarım, ağırlıklı olarak tahıl, sığır ve koyuna odaklanmıştır ve sanayi, özellikle Volga boyunca, 1940'tan sonra büyük ölçüde genişlemiştir. Buğday, mısır ve çavdar başlıca ürünlerdir ve darı, ayçiçeği, hardal, kavun, patates ve diğer sebzeler de yetiştirilir. Oblastın doğu kesiminde hayvancılık önemlidir. Doğal gaz ve bir miktar petrol, Yelshanka ve Stepnoye yakınlarından elde edilir ve Saratov, Engels, Balakovo ve Balashov şehirlerinde petrol rafinerisi, kimya ve mühendislik endüstrilerinin büyümesini teşvik etmiştir. Diğer, daha küçük şehirler esas olarak tarım ürünlerinin işlenmesiyle (un değirmenciliği, damıtma ve bitkisel yağ çıkarma) ilgilenmektedir. Tarım, bölge GSYİH'sinin yaklaşık %10'unu oluşturmaktadır. Bölge, tahıl, ayçiçeği ve hayvancılık ürünlerinde önde gelen bir tarım üreticisidir.
Oblast aynı zamanda Rusya'nın en önemli ve en büyük kültür ve bilim merkezlerinden biridir. Saratov, Rusya Bilimler Akademisi’ne bağlı altı enstitüye yirmi bir araştırma enstitüsüne, on dokuz proje enstitüsüne, Saratov Devlet Üniversitesi, Saratov Devlet Sosyo-konomik Üniversitesi, Saratov Devlet Teknik Üniversitesi, Saratov Devlet Tıp Üniversitesi, Saratov Devlet Hukuk Akademisi ve Saratov Devlet Ziraat Üniversitesi bulunmaktadır. 2014 yılında Saratov Bölge Sanat Koleji’nin yenilenmiş bir kampüsü açılmıştır, çok sayıda kültürel ve eğitim kurumuna ev sahipliği yapmaktadır.
Şehrin en önemli simgelerinden biri, 19. yüzyıldan kalma neo-Gotik Konservatuarı’dır. 1912'de inşa edildiğinde, Konservatuvar Rusya'nın üçüncü büyük kurumuydu (Moskova ve St. Petersburg'dan sonra). O dönemde, 240.000 nüfuslu Saratov, Rusya'nın üçüncü büyük şehriydi. Konservatuvarın ana binası 1902 yılında mimar Aleksandr Yulyeviç Yagn tarafından inşa edilmiş ve başlangıçta bir müzik okuluna ev sahipliği yapmıştır. Konservatuvarın 1912'deki açılışından önce bina, mimar Semyon Akimoviç Kallistratov tarafından yeniden inşa edilmiştir. Bunlar arasında Saratov Drama Tiyatrosu, 1802 yılında kurulmuş olup Rusya'nın en eski tiyatrolarından biridir. Rusya'nın Ulusal Tiyatroları arasında yer almaktadır. Sovyet döneminde tiyatro, Karl Marx onuruna yeniden adlandırılmış, ancak günümüzde şehirde doğmuş bir aktör, tiyatro yönetmeni ve eğitimci olan Ivan Slonov’un (1882-1945) adını taşımaktadır. Rusça tam adı IA Slonov Saratov Devlet Akademik Tiyatrosu’dur. Saratov, adını Alexander Radishchev’den alan Radishchev Sanat Müzesi, Rus romancı Konstantin Fedin’den alan Fedin Sanat Müzesi, Saratov Yerel Tarih Müzesi, Nikolay Chernyshevsky’den alan Chernyshevsky Malikânesi Müzesi ve diğer bazı müzelerle ünlüdür.
Bölgede Saratov ve Volgograd barajları da dâhil olmak üzere 358 nehir ve 14 baraj bulunmaktadır. Tereşka ve Bolşoy İrgiz kolları ile birlikte Volga Nehri, bölgenin ana nehridir. Volga Nehri, bölgeyi Sol Yaka (Trans-Volga bölgesi) ve Sağ Yaka olmak üzere iki bölgeye ayırır. Sağ Yaka çoğunlukla Volga Yaylası (370 metreye kadar yükseklikte) tarafından işgal edilir. Sol yaka nispeten yüksek rakımlı bir ovadır. Hazar Çöküntüsü, Trans-Volga bölgesinin güney kesiminde yer alır. Saratov ve Volgograd barajları bölgenin bazı kısımlarını kaplar.
Kaynaklar:
https://en.wikipedia.org/wiki/Saratov_Oblast
http://www.council.gov.ru/en/structure/regions/SAR/
https://safarway.com/tr/property/saratovskaya-sobornaya-mechet_8498
https://www.gazetemru.com/2022/07/07/saratov/
https://www.britannica.com/place/Saratov-oblast-Russia
https://www.encyclopedia.com/religion/encyclopedias-almanacs-transcripts-and-maps/saratov
Cem Cüneyd Canan