30 Nisan 2025
Toplam Nüfus Türk Nüfus Km2
Sakhalin 514.520 6.000 87.100
Sahalin Oblastı
Rusya’nın Uzak Doğu Federal ve Ekonomik Bölgesi’nde yer alan Oblast, Sahalin Adası'yla Kuri Adaları zincirinden oluşan Rusya'nın en doğu ucundaki adadır. Tatar Boğazı ile Okhotsk Denizi arasında, kuzeyde yer almaktadır. Japonya'nın Hokkaido adası, Kuril Adaları ile birlikte Sahalin oblastını oluşturur. Mevcut oblast, güney Sahalin ve Kuriller’i Japonya’dan satın alınmasının, ardından 1947'de oluşmuştur Batıda Habarovsk Krayı, kuzeyde Kamçatka Krayı ile güneyde ise Japonya’nın Hokkaido eyaletiyle deniz yoluyla komşudur. Başkenti ve en büyük şehri, Sahalin adasının güneyinde bulunan Yujno-Sahalinsk’tir. Başlıca şehirleri; Yujno-Sahalinsk-Aleksandrovsk-Sahalinsk, Dolinsk, Kholmsk, Korsakov, Nogliki ve Oha dır.
Bölge Japonya Denizi’ne yakın olduğundan Sakhalin bölgesinin bazı toprakları Japonya tarafından idare edilmektedir. Bu bölgenin topraklarında Japonya ve Rusya’nın hak iddia etmesinden dolayı Japonya ve Rusya arasında bu bölge bir kriz alanı oluşturmaktadır.
Kuril Adaları; 1.250 kilometre boyunca uzanan, Büyük Okyanus ile Ohotsk Denizi’ni birbirinden ayıran, 10.215 km2’lik alana sahip olan; yaklaşık 56 volkanik ada ile pek çok adacık ve kayalıklara verilen isimdir. Adaların yüzölçümü 5 km2 ile 3.200 km2 arası değişmektedir. Adalar, Japonya’nın en kuzeyinde yer alan Hokkaido’dan başlayıp kuzeydoğu yönünde ilerlleyerek Rusya’nın en güneyinde yer alan Kamçatka Yarımadası’na kadar devam etmektedir.
Sakhalin Oblastı merkeze bağımlı bir idari yapıdır. Kuril adaları bu oblasta bağlıdır ve kendilerine has herhangi bir idari birimleri yoktur. Sakhalin Oblastı tamamen adalardan oluşur ve nüfusu yaklaşık 500.000 iken yüzölçümü 87.000 kilometre karedir. Rusya Kuril Adaları’nı doğrudan yöneterek diğer çatışma bölgeleri yönetiminden görece ayrışmaktadır. Ancak temelde Transdinyester’i de Abhazya’yı da veya Güney Osetya’yı da Rusya yönetmektedir. Kuril Adaları’nı ise doğrudan kendi idari birimine bağlamıştır.
Kuril Adaları zinciri, Pasifik'i çevreleyen jeolojik istikrarsızlık kuşağının bir parçasıdır ve 35'i hala aktif olan en az 100 volkan ve birçok sıcak su kaynağı içerir. Depremler ve gelgit dalgaları yaygındır; 1737'deki gelgit dalgası, kayıtlardaki en yükseklerden biri olan 210 fit (64 metre) yüksekliğe ulaşmıştır. Zincire paralel olarak, Pasifik tabanında, Kuril Çukuru, 6,5 milden (10,5 km) daha fazla derinliğe ulaşır. Adaların iklimi serttir, uzun, soğuk, karlı kışlar ve serin, ıslak, sisli yazlar vardır.
Adalar üzerindeki tartışma, Japonya'nın en kuzeyinde veya Rusya'nın en güneyinde yer alan bu adalardan sadece dördü üzerinde mevcuttur. Bunlar Kunaşiri (1.500 km2), Iturup veya Etorofu (3.200 km2), Şikotan (250 km2) ve Habomai (100 km2) adalarıdır. Yani tartışmanın veya çatışmanın yaşandığı adaların toplam yüzölçümü yaklaşık olarak 5.000 km2’dir. Bu alan esasında tüm Kuril Adaları’ın yarısıdır. Tartışmaya konu olan adalar da dâhil Kuril Adaları Rusya'nın Sakalinskaya (Sahalin) Oblastı'na bağlıdır. Japonya bu adaların Hakkaido vilayetine bağlı olduğunu iddia etmektedir. Japonya’nın iddiasına göre bu adalar Japonya’yı oluşturan dört büyük adadan biri olan Hakkaido adasının ana karasının kuzey uzantısıdır.
Ekonomik Sebeplerle Kuril Adaları Rusya için hayati öneme sahiptir. Ancak ilk bakışta Japonya için aynı öneme sahip olduğu söylenemez. Rusya ve Japonya arasında, 2019 yılında, 30 milyar dolara çıkan ticaret hacmi 2002 yılında 4,2 milyar dolar civarındaydı. Ukrayna Savaşı sebebiyle Batı’nın Rusya’ya uyguladığı ambargo iki ülke arasındaki ekonomik ilişkileri azalttı ve Rusya 7 Mart 2022’de Japonya’yı “dost olmayan ülke” olarak tanımladı. İki ülke arasındaki ilişkiler Rusya lehine işlemekteydi ancak Japonya için Rusya’nın ekonomik getirisi çok anlamlı değildir. Ölçek olarak Japonya için küçüktür. Adalar Rusya’ya çok büyük bir münhasır ekonomik alan (MEB) bahşetmektedir. Birleşmiş Milletler Deniz Hukuku Sözleşmesi 56. ve 57. maddelerine göre bir kara parçasının oluşturduğu münhasır ekonomik bölge, kara parçasının 200 deniz mili ötesi ve komşusundan uzakta olamaz. Yani adaların egemenliğiyle Rusya sadece Ohotsk Denizi’nin sahibi değil, aynı zamanda Büyük Okyanus’un batısına doğru 200 millik ekonomik münhasır bölgenin de sahibidir. Böylece Rusya Büyük Okyanus’un kuzey bölgesinin tamamını kontrol eder. Bugün, çoğunluğu Büyük Okyanus’ta olmak üzere, Japonya’nın MEB’i 4,5 milyon kilometre karedir ve MEB sahipliğinde dünyada 6. sıradadır. Rusya’nın ise MEB’i 7,5 milyon kilometre karedir ve dünyada 4. sıradadır. Özellikle Japonya için denizler önemli geçim kaynağıdır. Tartışmalı dört adanın Rusya’da olması özellikle Ohotsk Denizi’nde zengin olan yengeç ve somon balığı avcılığının tamamen Rusya’da olması anlamına gelmektedir. Rusya balıkçılığının %40’ını bu bölgede yapmaktadır. Rusya hidrokarbon enerji üretim ve ticaretinin %15’ini de bu bölgede gerçekleştirmektedir. Ayrıca bölge renyum (atom ağırlığı 186,2, yoğunluğu 21 olan, parlak beyaz renkte ve 3150 °C'de eriyen bir element), demir, titanyum, altın ve gümüş bakımından zengindir. Özellikle süpersonik ve havacılık teknolojisinde kullanılan özel metallerin bölgede Rusya tarafından çıkarıldığı bilinmektedir. Bir çalışmaya göre lüks tüketim malı olan su samuru kürkü Kuril Adaları’nda öldürülen su samurlarından elde edilmektedir. Bölge tarih boyunca dünyanın en önemli su samuru kürkü üretim merkezi olmuştur.
Sahalin kelimesinin etimolojisi Mançu hidronim Sahaliyan Ula'ya "Kara Nehir" anlamına gelir. Sahalin dili bu etimolojiyi Çin'in Heilongjianq eyaletiyle paylaşır (Çincede kara ejderha nehri anlamına gelmektedir.) Sahalin, taş devrinden beri çeşitli yerli kabileler tarafından meskun edilmiştir. Başlangıçta Ainular tarafından iskân edilen, Japonya'daki Hokkaido ve Kuril Adaları'nda da bulunan Ainu halkı, adanın güney yarısını doldurmuştur ve adada hala küçük bir Sahalin Ainu grubu mevcut olsa da, çoğu II. Dünya Savaşı' nın sona ermesinden sonra Japonya'ya geri gönderilmiştir. Adanın orijinal nüfusunun en büyük grubu, kuzey taygalarının Nivkh kabilesidir. Sahalin'in yerli halkı Nivkh, Orok ve Ainu azınlıklarından oluşmaktadır.
Sahalin Adası çevresindeki suları keşfeden ilk Avrupalılar 1600'lerin ortalarında Ivan Moskvitin ve Martin Gerritz de Vries’dir. Sakhalin'deki Japon yerleşimi ise Edo dönemine dayanır. Ötomari’nin 1679’da kurulduğu varsayılır ve Matsumae bölgesinini haritacıları adayı haritalandırıp "Kita-Ezo” adını verdiler. Minq ve Qinq hanedanları döneminde Çin adayı imparatorluğunun bir parçası olarak gördü ve Sakhalin halklarını "boyun eğdirilmiş halklar sistemi"ne dâhil etti. Ancak hiçbir zaman adada İmparatorluk askeri varlığı kurma yönünde bir girişimde bulunulmadı.
1787’de Jean-François de la Perouse ve 1805’ te Adam Johann von Krusenstern’di Sahalin’in erken dönem haritaları, kara kütlesinin Asya kıtasına bağlı olup olmadığına ilişki yaş belirsizliğini yansıtmıştır. Bağlı olmadığı gerçeği , 1809'da Sahalin'i keşfeden ve haritalayan ve 1849'da Rus denizci Gennady Nevelskoy tarafından kesin olarak kaydedilen Mamiye Rinzö tarafından da kesin olarak belirlenmiştir.
Rusya’ nın kuzeydoğu Asya'daki yayılmasından endişe duyan Japonya, 1845'te tek taraflı olarak tüm ada üzerinde egemenlik ilan etti. Ancuk Rus yerleşimciler bu iddiayı (ve Çin'in benzer iddiasını) görmezden geldiler ve 1850'lerden başlayarak adaya kömür madenleri, idari tesisler, okullar, hapishaneler ve kiliseler kurdular.
Kuril Adaları 150 yıldan daha uzun bir süre Japonya ile Rusya arasında tartışma konusu olmuştur. Rusya 18. yüzyılda Kuril Adaları’nda hak iddia etmiş ve Çarlık Rusya’sı ile Japonya İmparatorluğu arasında, 7 Şubat 1855 yılında yapılan Shimoda Antlaşması’yla adalara yasal statü kazandırılmıştır. Bu antlaşmaya göre Urup Adası ile Iturup Adası arası sınır kabul edilmiş Rusya ayrıca Ötomari’deki askeri üssünü kabul etmiş ve bu deniz geçidinin Japonya’ya göre kuzeyi Rusya’ya, güneyi ise (söz konusu olan dört ada) Japonya’ya bırakılmıştır.
İkinci Afyon Savaşı’nın ardından Rusya, Qing'i, Çin'in Heilonqjiang (Amur) kuzeyindeki ve Ussuri’nin doğusundaki tüm topraklarını, Sahalin de dâhil olmak üzere Rusya'ya kaybettiği, Aygun Antlaşması ve Pekin Sözleşmesi’ni imzalamaya zorladı. 1857’de bir Çarlık ceza kolonisi kuruldu, ancak adanın güney kısmı, Kuril adaları karşılığında Rusya'ya bıraktıkları 1875 Saint Petersburg Antlaşması’ na kadar Japonların elinde kaldı. Rus-Japon Savaşı’ndan sonra Rusya ve Japonya, adanın 50° K'nin altındaki güney kısmının Japonya'ya geçmesiyle sonuçlanan 1905 Portsmouth Antlaşması’ nı imzaladılar. Ruslar bölgenin diğer üçte beşini elinde tuttu. Güney Sahalin, Japonya tarafından Karafuto-chö olarak yönetildi ve başkenti Toyohara, şu anda Yuzhno-Sakhalinsk olarak biliniyordu.
St. Petersburg’da imzalanan Sahalin-Kuril Toprak Değişimi Antlaşması’na göre Japonya Sahalin adasındaki tüm egemenlik haklarından vazgeçti ve buna karşılık Rusya’ya ait olan Kamçatka yarımadasına kadar olan kuzeyindeki tüm Kuril Adaları’na aldı. 1875 yılına göre belirlenmiş Kuril Adalarının statüsü 1905 yılına kadar devam etti. 1905 yılında yapılan ve Japonya’nın galip gelmesiyle sonuçlanan Japonya-Rusya Savaşı sonrası Kuril Adaları’nın kontrolü Japonya’ya geçti. Ayrıca 50. paralelin (enlem) güneyinde kalan Sahalin Adası’na ait bölgeyi Japonya topraklarına kattı. 1905 savaşı sonrası ABD’de imzalanan antlaşma Portsmounth Antlaşması olarak bilinir. Portsmounth Antlaşması 2. Dünya Savaşı’na kadar geçerliliğini korudu.
Rus Devrimi ve ardından gelen iç savaştan sonra Kuzey Sahalin, Uzak Doğu Oblastı (1922-1926), Uzak Doğu Krayı (1926-1938) ve Habarovsk Krayı’nın (1938-1947'de Rusya tarafından yönetilen Sahalin toprakları dâhil) bir parçası olarak Rus SFSR tarafından yönetildi. Sahalin Oblastı, 20 Ekim 1932'de Uzak Doğu Krayı'nın bir parçası olarak kuruldu ve 1938'de ikinci kuruluşunun ardından Habarovsk Krayı’ nın bir parçası oldu.
Ancak 1943 yılında yapılan Tahran Konferansı’nda Stalin hem Sahalin Adası’nın tamamını hem de tüm Kuril takımadalarının Sovyetlere bırakılması gerektiğini belirtti. Şubat 1945 yılında yapılan Yalta Konferansı’nda Kunaşir, Şikotan, Iturup ve Habomai adalarının SSCB’ye bırakılmasına karar verildi. Bu antlaşmayı yasal dayanak kabul eden Stalin Japonya’ya savaş ilan etti. Esasında savaş süresince Japonya ve SSCB birbirine savaş ilan etmemişti. 13 Nisan 1941 tarihinde, Japonya ve SSCB arasında, 5 yıllık saldırmazlık antlaşması imzalanmıştı. Buna rağmen Stalin Yalta Konferansı’nda Japonya’ya savaş ilan etme sözü verdi ve 9 Ağustos 1945 günü, saldırmazlık antlaşmasına aykırı olarak, Mançurya’ya girdi. Böylece Japonya ve SSCB arasındaki statüko bozuldu. Döneminde Josef Stalin, Doğu Sibirya'daki Gulaglardan zorla çalıştırılan işçilerle Tatar Boğazı'nın altından bir tünel inşa etmeye çalışırken, birkaç kilometrelik bölüm tamamlandıktan sonra inşaat yarıda bırakıldı. Projenin sonunda bitirilmesi planlansa da gerçekleştirilemedi.
Ağustos 1945' te Sovyetler Birliği tüm Sahalin ve Kuril Adaları’nın kontrolünü ele geçirdi. Sovyetlerin Güney Sahalin'e saldırısı, II. Dünya Savaşı'nda Japonya’ nın teslim olmasından yaklaşık bir ay önce, 11 Ağustos 1945’ te başladı. Kızıl Ordu, Japonlardan sayıca üç kat fazla olmasına rağmen, güçlü Japon direnişi nedeniyle ilerleyemedi. Sovyetler, 113. Tüfek Tugayı ve Sovietskaya Gavan'dan 365. Bağımsız Deniz Piyade Tüfek Taburu'nun 16 Ağustos'ta Batı Sahalin'deki bir sahil köyü olan Tōrō'ya çıkmasına kadar Japon savunma hattını yaramadı. Japon direnişi bu çıkarmadan sonra zayıfladı. Gerçek çatışma 21 Ağustos'a kadar devam etti. Ancak, bu nispeten sınırlı bir kapsamdaydı. 22 Ağustos'tan 23 Ağustos'a kadar kalan Japon birliklerinin çoğu Sovyet Ordusu ile ateşkes anlaşmaları yaptı. Sovyetler, 25 Ağustos 1945' te Sakhalin'in fethini, o zamanlar Toyohara olarak bilinen Sakhalin'in başkentini işgal ederek tamamladı. Japon kaynakları, işgal sırasında 20.000 sivilin öldürüldüğünü iddia ediyor. Kuril Adaları 1945 yılında SSCB’nin kontrolüne girdiğinde adalarda yaşayan Japonlar sürgün edildi.
Sovyet yetkililerin 2 Şubat 1946'da yayınladığı bir kararnameyle Güney Sahalin ve Kuril Adaları' nın Sovyet tarafından fethedilen bölgeleri Güney Sahalin Oblastı ilan edildi. Yaklaşık bir yıl sonra, 2 Ocak 1947'de Güney Sahalin Oblastı dağıtıldı ve Sahalin Oblastı' na dahil edilerek günümüzdeki sınırını oluşturdu. Aynı gün Sahalin Oblastı Habarovsk Krayı’ndan çıkarıldı. Daha önce orada yaşayan Japonların çoğu Japonya'ya geri döndü, ancak Korelilerin en az üçte biri geri gönderilmedi; adada mahsur kalan kendileri ve torunları Sahalin Korelileri olarak bilinmeye başlandı. Karafuto Vilayeti, Japonya tarafından 1 Haziran 1949'da tüzel kişilik olarak kaldırıldı.
2. Dünya Savaşı sonrası galip ülkeler ile Japonya arasında, 1951 yılında, San Francisco Barış Antlaşması imzalandı. Bu antlaşmanın 2. maddesinin (c) fıkrasına göre Japonya şu şartı kabul etti: “Japonya Kuril Adaları üzerindeki tüm hak, mülkiyet ve iddialarından; 5 Eylül 1905 yılı Portsmounth antlaşması sonucuna göre elde ettiği kazanımlardan ve Sahalin Adası’ndaki bölümden vazgeçer.” Antlaşma metni gayet açıktır ki Japonya Kuril Adaları üzerindeki haklarından feragat etmiştir.
San Francisco Antlaşması ( 1952), Japonya'nın "Kuril Adaları ve Japonya'nın 5 Eylül 1905 tarihli Portsmouth Antlaşması sonucunda egemenlik kazandığı Sahalin ve ona bitişik adalar üzerindeki tüm hak, unvan ve iddiadan" vazgeçtiğini belirtir. Ancak, güney Kuril Adaları’nın statüsü tartışmalı olmaya devam etmektedir , çünkü Japonya onları Kuril Adaları'nın bir parçası olarak görmemektedir (onlara "Kuzey Toprakları" demektedir) ve bu nedenle 1952 feragatinden "etkilenmemiş" olarak egemenlik iddia etmektedir. Bu konu, Japonya-Rusya ilişkilerinde önemli bir gerginlik olmaya devam etmektedir. Hatta şu anda bile iki ülke arasında resmi bir barış antlaşması imzalanmamıştır.
1956 yılında Japonya ve Rusya (SSCB) arasında 2. Dünya Savaşı’nın resmen bittiğini bildiren “Ortak Deklarasyon” imzalandı. Bu deklarasyon da SSCB Şikotan ve Habomai Adaları’nın Japonya’ya devredileceği taahhüdünde bulundu. Bu devrin gerçekleşmesi için iki ülke arasında barış antlaşmasının imzalanması şartı kondu. Fakat bu tarihten itibaren herhangi bir barış antlaşması imzalanmadı. Günümüze kadar devam eden Kuril Adaları tartışmasında Japonya, resmi olarak, adalar üzerindeki tüm haklarından vazgeçtiğini bildirmiştir. Ancak 1956 yılındaki deklarasyon sürecinde Japonya Iturup, Kunaşir, Şikotan ve Habomai adalarının Hakkaido adasının uzantısı olduğunu, dolayısıyla vazgeçilen adalar içinde sayılamayacağını iddia etmiştir. SSCB’de bu iddialardan Hakkaido adasına yakın olan ve Ohotsk Denizi’nde kıyısı olmayan; dolayısıyla stratejik olarak önemi az Şikotan ve Habomai adalarının egemenlik haklarından vazgeçeceği taahhüdünde bulunmuştur. Anlaşmazlık hala devam etmektedir. Bugün, bu dört adanın hem egemenlik hem de ekonomik hakları Rusya’nın elinde bulunmakta ve kullanılmaktadır.
Ayrıca, anlaşma feragat edilen alanların Sovyetler Birliği'ne devredilmesini açıkça belirtmediğinden, Japonya Güney Sahalin ve Kuzey Kuril Adaları' nı resmen belirsiz mülkiyetli topraklar olarak kabul ediyor ve bu alanlar Japon haritalarında beyaz renkle Kimsenin Toprağı olarak işaretleniyor, ancak Japonya'nın şu anda feragat edilen topraklarda bulunan Sahalin'in başkenti Yuzhno-Sakhalinsk’te bir Başkonsolosluğu bulunuyor.
1956 yılı Nikita Kruşçev dönemi ve 1960 yılında Japonya ile ABD arasındaki güvenlik antlaşması yenilendi. ABD ile yapılan yeni güvenlik antlaşmasından rahatsız olan Kruşçev, 1956 deklarasyonun da belirttiği Şikotan ve Habomai Adaları’nın Japonya’ya devrinin mümkün olmadığını belirtti.
1 Eylül 1983'te Sovyetler, ABD Kongre Üyesi Larry McDonald’ın da aralarında bulunduğu 269 yolcuyu taşıyan Korean Air Lines’a ait 007 sefer sayılı uçağı, daha küçük olan Moneron Adası yakınlarındaki Sahalin Adası'nın batısında düşürdü.
Konu Mihail Gorbaçov dönemine kadar donduruldu. 1989 yılında Mihail Gorbaçov Japonya’yı ziyaret ettiğinde, Japonya Başbakanı Toiki Kaifu Rus heyetine, Kuril Adaları egemenliğini temel sorun olarak sundu. Gorvaçov Japonya’yı ziyaret eden ilk Rus liderdi. Buna rağmen adalar üzerinde herhangi bir anlaşmaya varılamadı.
Japonya hala en güneydeki adalar üzerinde tarihi haklar iddia ediyor ve Sovyetler Birliği'ni ve 1991'den itibaren Rusya'yı bu adaları Japon egemenliğine geri vermeye ikna etmek için defalarca çabaladı.
SSCB sonrası en önemli temas Rusya Federasyonu Başkanı Boris Yeltsin’in 1993 yılında gerçekleştirdiği Tokyo ziyareti oldu. Bu ziyarette tartışmalı adalar konusunda bir resmî açıklama yapıldı. Tartışma, belirtilen dört ada üzerineydi. Ancak Rusya ticari konulara odaklanmıştı ve elde edilen ticari kazanımların yeterli olduğunu düşünüyordu. Bu yüzden Rusya Kuril Adaları’nı 2000 yılına kadar gündeme getirmedi.
1995' te Neftegorsk depremi, Neftegorsk’un eski yerleşimini, 9 şiddeti ile Mercalli yoğunluğunda maksimum salladı. 1.989 ölüm ve 750 yaralı vardı. Yerleşim yeri yeniden inşa edilmedi. 24 Nisan 1996'da Sakhalin Oblastı, Rostov Oblastı ile birlikte, federal hükümetle özerklik veren bir güç paylaşım anlaşması imzaladı.
Rusya Devlet Başkanı Vladimir Putin döneminde de yapılan görüşmelerde adalar konusunda bir antlaşmaya varılamadı. 2013 yılında Vladimir Putin ve Japonya Başbakanı Shinzo Abe’nin girişimleriyle barış görüşmeleri başladı. 2013 ve 2014 yıllarında görüşmelerde ilerleme kaydedildi. Rusya’nın 2014’teki Ukrayna müdahalesi ve Kırım işgaline tepki olarak Japonya görüşmeleri askıya aldı.
2016 sonu tekrar başlayan görüşmelerden 2019 yılına kadar bir sonuç alınamadı. Mayıs 2023 yılı itibariyle bir anlaşmadan söz etmek imkânsızdır. Antlaşma bir yana, 24 Nisan 2022 günlü bir habere göre 2022 Eylül ve Ekim aylarında Japonya Hakkoido Adası civarında, ABD deniz kuvvetleri katılımıyla, 4.000 askerin katıldığı, iki hafta sürecek bir tatbikat yapmıştır. İlginç bir biçimde 30 Mayıs 2022 tarihinde Japonya Savunma Bakanlığı yıllık ateş gücü tatbikatı kapsamında bir video paylaştı. Tatbikata 36 tank ve 3.600 askerin katıldığı açıklandı. Tatbikatı Japonya Savunma Bakanı Nabuo Kishi de izledi.
Çoğu sakin Rus ve diğer Slav yerleşimcilerin torunlarıdır. Yerli Ainu halkı tarihsel olarak Sahalin Adası' nın güney kesiminde yaşamıştır ve bugün yalnızca küçük bir kısmı kalmıştır. Ainular, Rus nüfus sayımında ayrı bir etnik grup olarak tanınmamaktadır ve bu da toplam nüfuslarını tahmin etmeyi zorlaştırmaktadır. Başka bir yerli grup olan Nivkh halkı ise çoğunlukla adanın kuzeyinde yaşamaktadır ve yaklaşık 2.000 kişiyi oluşturmaktadır. Kökenleri 1930'ların sonu ve 1940'ların başında, Japon egemenlik döneminin ikinci yarısında Kore’nin Gyeongsang ve Jeolla eyaletlerinden gelen göçmenlere dayanan önemli bir Sahalı Koreli azınlığı vardır. Kızıl Ordu, 2. Dünya Savaşı'nın sonunda Güney Sahalin'in kontrolünü ele geçirdikten sonra, birkaç Japon dışında hepsi başarılı bir şekilde geri dönerken, çoğu Koreli Japonya'ya veya Güney Kore'deki memleketlerine gitmek için izin alamadı. 2021'de yaklaşık 16.000 Sahalin Koreli vardı; bu sayı 2010 sayımında 25.000 ve 1959 sayımında 42.000 idi.
Oblastın sakinlerinin büyük çoğunluğu etnik Ruslardan oluşurken, küçük bir azınlık da Sahalin Korelilerden oluşmaktadır.Tarihsel nüfus; 1897-28.113, 1926-11.859, 1939-99.925, 1959-649.405, 1970-615.652, 1979-654.915, 1989-709.629, 2002-546.695, 2008-518.539, 2010-497.973, 2021-466.609
Etnik köken (2021 Nüfus sayımı); Ruslar-394.794 (%91,2), Sahalin Koreliler-16.060 (%3,7), Ukraynalılar-3.634 (0,8%), Tatarlar-2.295 (%0,5), Kırgız-1.954 (%0,5), Nivkh-1.848 (0,4%), Japon veya Ainu-93 (0,02%), Diğerleri-12.198 (%2,8), Etnik köken belirtilmemiş-33.733, 2010 nüfus verilerine göre toplam Türk nüfusu 10.826’dır.
Nivkh'ler, eskiden Ainu ve Orok halkını da içeren bir nüfusun geriye kalan tek önemli yerli etnik grubudur: yaklaşık 5.000'i Sakhalin'de, çoğunlukla kuzey taygalarında yaşamaktadır ve Okha yakınlarındaki Nekrasovska köyü en büyük kalan topluluktur. Geleneksel olarak yarı göçebe bir halktır, yazın kıyılarda yaşar ve somon yakalamak için akarsular ve nehirler boyunca iç kesimlerde kışlarlar; ancak büyük ölçüde Sovyet merkeziyetçi politikaları ve doğal yaşam alanlarının ve besin kaynaklarının kirlenmesi nedeniyle, Nivkh'ler artık karma nüfuslu köylerde yaşıyor ve oldukça modern bir yaşam tarzına sahipler. Şimdiye kadar yalnızca bir avuç esas olarak antropolojik faktör, tamamen asimile olmalarını engelledi. Başka hiçbir dille akraba olduğu kanıtlanmamış olan benzersiz dilleri de tehdit altında ve Nivkh'lerin %20'sinden azı bu dili akıcı bir şekilde konuşabiliyor.
Her şey kasvetli ve karanlık değil çünkü 2000'lerde Nivkh kültüründe bir canlanma yaşandı ve birçok Nivkh, büyük ölçüde şamanistik ve animist olan ve Moğol geleneksel inançlarıyla bağları olan kültürel geleneklerinin ve dillerinin restorasyonunda aktif. Nivkh efsanelerine göre, Sakhalin karnının üzerinde yatan ve saçları adanın ağaçlarından oluşan dev bir canavardır. Canavar sinirlendiğinde uyanır ve depremlere neden olarak dünyayı titretir.
Rus Etnik Nüfus veya Ruski Mir Rusya’nın çatışma bölgelerindeki müdahalelerinde kullandığı en önemli argümanlardan biri etnik Rusların korunması söylemidir. Bu söylemini Rusça üzerinden sürdürmektedir. Rusçanın bir müdahale, işgal veya politik enstrüman olarak kullanılması Rus Dış Politikasında “Ruski Mir” olarak adlandırılmaktadır. Ruski Mir SSCB sonrası Rusya’nın emperyalist söylemidir. Rusçada hem dünya hem de barış anlamına gelir. Yani Ruski Mir hem Rus Dünyası hem de Rus Barışı demektir. Politik kullanımı olarak Rusların yaşadığı coğrafyaları işaret ederken Rus kimliğini de Rusça üzerine inşa eder. Rusça konuşan halkları Rus, dolayısıyla Rusça konuşulan coğrafyaları da Ruski Mir’e ait toprak, yani anavatanın parçası sayar. Özellikle 1956 sonrası yapılan anlaşmalarla bazı geri dönmeler yaşansa da bugün adalarda etnik olarak Ruslar çoğunluktadır. Bir veriye göre, 1989 yılında, tüm Kuril Adaları nüfusu 29.500 kişiydi. Bugün bu sayı 19.000’e düşmüştür. Bugünkü nüfusun çoğunluğunun etnik olarak Ukraynalı olması ilginçtir. SSCB döneminde Ukrayna’dan zorla bölgeye gönderilen insanlar bugünkü nüfusun yaklaşık %60’ını oluşturmaktadırlar fakat dil olarak Rusça konuşurlar. Verilerde görüldüğü gibi SSCB döneminde bölge etnik olarak Rus veya Rusça konuşan insanlarla doldurulmuştur. Böylece bölgenin demografisi Rusya lehine değiştirilmiştir. Ruski Mir politikası böylece etkin şekilde kullanılmaktadır. Ruski Mir politikası dil, din ve etnik olmak üzere çok boyutlu bir politikadır. Vatandaşlık vermek dâhil bölge insan faktörü açısından Rusya’ya bağlı kılınmıştır.
Din (2012)
Rus Ortodoksluğu %21,6, Diğer Ortodoks %1,8, Protestanlık %0,6, Diğer Hıristiyanlar 4,4%, Rodnovery ve diğer yerel inançlar %1,4, Ruhsal ama dindar değil %37, Ateizm ve dinsizlik 15.4%, Diğer ve beyan edilmemiş 17.8%
Sahalin, doğal gaz ve petrol açısından zengindir ve Tyumen Oblastı’ndan sonra Rusya’ nın en zengin ikinci federal bölgesidir. 1990'ların ortalarından bu yana birçok Rus, Fransız, Güney Koreli, İngiliz, Kanadalı ve Amerikalı petrolve gaz şirketi adada sondaj yapıyor veya petrol ve gaz arıyor. 1920'lerden bu yana Sovyet yetkilileri tarafından burda kömür ve biraz maganez de çıkarılıyordu.
Bölge deprem kuşağında yer almaktadır. Luril adaları sismik hareketliliğin çok fazla olduğu yerlerdir ve bu adada 40 aktif yaklaşık 160 tane volkan bulunmaktadır. Bataklıklar çok fazladır. Petrol, gaz ve kömür madenciliği, ormancılık, balıkçılık yaygındır.
Ekonomi, balıkçılık, kerestecilik, kömür madenciliği, kuzeyde petrol ve doğal gaz çıkarma faaliyetleriyle yönetilmektedir. Bitki örtüsü kuzey adalarındaki tundradan, daha büyük güney adalarındaki yoğun ormanlara kadar değişir. Tek önemli meslek balıkçılıktır, özellikle yengeç avcılığıdır. Başlıca merkezler, en büyük ada olan Iturup'taki Kurilsk ve Paramushir'deki Severo-Kurilsk kasabalarıdır. Güney adalarında bazı sebzeler yetiştirilmektedir.
Japonya’ nın Hokkaido adasından ayıran 40 km'lik La Pérouse Boğazı'ndan itibaren ada, anakaranın doğu kıyısı boyunca uzun ve dar bir şekilde kuzeye doğru yaklaşık 1000 km uzanır. Birbirine paralel uzanan iki alçak dağ sırasının bir vadi yoluyla ayrıldığı oldukça dağlık bir adadır. Ada kuzeyde bataklık bir taygaya dönüşürken, adanın orta kısmı yoğun ormanlarla kaplıdır. Bu merkezi ormanlar, şehirlerin dış mahallelerinde bile sıklıkla görülen 2000'den fazla Sakhalin boz ayısına ev sahipliği yapmaktadır. Su samurları ve samurlar da sıklıkla görülür. Kuzeyde çok sayıda ren geyiği vardır, bunların çoğu yerli Nivkhi kabilesi tarafından sürülür. Balinalar da adanın doğu kıyısı boyunca sıkça görülür ve Sakhalin, Batı Pasifik'teki Gri Balina kolonisinin bilinen tek beslenme alanıdır. Adanın çevresinde görülen diğer balinalar arasında Sağ Balina, Grönland Balinası ve Beluga Balinası bulunur ve kıyılarda Kuzey kürk foklarını ve deniz aslanlarını görmek mümkündür.
Yuzhno-Sakhalinsk, tüm ulaşım araçlarının ana merkezidir. Yerel ve bölgesel otobüsler, kiralık minibüsler ve trenler, şehir merkezindeki İstasyondan hareketeder. Patlayan petrol endüstrisi, Sakhalin gibi uzak ve seyrek nüfuslu bir yere ulaşmak için alışılmadık bir seçenek bolluğu sağlamıştır.
Sakhalin'in Tunaycha Gölü, Moneron ve TyuleniyAdası, Zhdanko Sırtı gibi sunabileceği çok sayıda çarpıcı doğal manzara vardır. Dalış, kayak ve Rafting alanlarına sahiptir.
Sakhalin'deki mutfak büyük ölçüde geleneksel Rus mutfağından etkilenmiştir. Biraz yerel lezzet için deniz ürünlerini, nehirlerden taze yakalanmış balıkları, özellikle somonu, Kuzeyde, balıkların da yer aldığı, kurutulmuş ve buzlu balık gibi ilginç çeşitlerde balıkların da bulunduğu Nivkh kabilesinin yerel mutfağı, ayrıca mantarlı ve karga üzümü ve yaban mersini gibi yabani meyvelerle birlikte fok, ren geyiği ve ayı eti ile Kore mutfağınında çok iyi olduğu söylenmektedir…
YARARLANDIĞIM KAYNAKLAR:
https://www.britannica.com/place/Kuril-Islands
https://tr.wikipedia.org/wiki/Sahalin_Oblast%C4%B1
https://en.wikipedia.org/wiki/Sakhalin_Oblast
https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/3139179
https://tasam.org/Files/Icerik/File/Rusya_calismalari_stratejik_arastirmalar_2_EKT-104-124_pdf_af288428-0148-4d36-9702-621af077f90b.pdf
https://www.rusen.org/sibirya-turkleri/
https://en.wikivoyage.org/wiki/Sakhalin
Cem Cüneyd Canan